Maahmaahda Soomaaliyeed ee caanka ah "Yeel wixii nin rag ah oo gob ah yeeli lahaa" waa tilmaan qoto dheer oo ku saabsan shakhsiyadda, anshaxa, iyo mas'uuliyadda laga filayo qofka ragga ah ee bulshada Soomaaliyeed. Maahmaahdani ma aha oo kaliya odhaah fudud, balse waa falsafad nolosheed oo hagta qofka, kuna dhiirigelisa inuu ku dhaqmo ficillo ku salaysan sharaf, geesinimo, xikmad, iyo caddaalad. Waxaynu si qoto dheer ugu gorfayn doonnaa macnaha, muhiimadda, iyo saamaynta maahmaahdan ku leedahay dhaqanka iyo nolol maalmeedka Soomaaliyeed.
Si loo fahmo macnaha dhabta ah ee maahmaahdan, waxaa muhiim ah inaan eegno asalka iyo macnaha erayada "rag" iyo "gob". Ereyga "rag" (Masculinity) wuxuu tilmaamaa dabeecadaha, dhaqanka, iyo astaamaha ay yeeshaan labka dadka, kuwaas oo saameeya nolosha ninka iyo wiilasha. Raganimadu waxay xambaarsan tahay mas'uuliyad, xoog, iyo awood go'aan gaarid. Dhanka kale, "gob" wuxuu loola jeedaa sharaf, haybad, deeqsinimo, iyo in qofku yahay mid aan laga sheegan, oo had iyo jeer ku dhaqma wixii sax ah, xitaa marka duruufuhu adag yihiin. Qofka gobta ah waa mid lagu yaqaanno daacadnimo, caddaalad, iyo difaaca xuquuqda dadka kale. Maahmaahdu waxay isku xireysaa labadan fikradood, iyada oo tilmaamaysa in raganimadu ay buuxdo oo kaliya marka ay la socoto gobnimo iyo akhlaaq suuban.
Sawirkan wuxuu muujinayaa qaar ka mid ah odayaasha dhaqanka Soomaaliyeed oo caan ku ah xallinta khilaafaadka iyo ilaalinta cadaaladda, taasoo si weyn u waafaqsan macnaha "gob".
Dhaqanka Soomaaliyeed wuxuu salka ku hayaa nolosha dadka reer guuraaga ah, beeralayda, iyo dadka kaluumeysatada ah, waxaana inta badan bulshada Soomaaliyeed ku dhaqantaa xeerar iyo anshax adag. Maahmaahyada, gabayada, iyo suugaantu waxay kaalin weyn ka qaataan barbaarinta iyo qaabeynta shakhsiyadda qofka, gaar ahaan ragga. "Rag waa raggii hore, hadalna waa intuu yidhi" waa maahmaah kale oo xoojinaysa xikmadda iyo waayo-aragnimada facii hore. Fariidnimada, geesinimada, iyo mas'uuliyadda ayaa ka mid ah dhaqamada wanaagsan ee ay jecel yihiin bulshada Soomaaliyeed, waxaana lagu dhiirigeliyaa in ninku uu noqdo mid aan ka baqan cadaalad darro, oo ku dhaqma wixii xaqa ah.
Ninka "ragga ah oo gobta ah" waxaa laga filayaa inuu noqdo mid xikmad leh, oo go'aanada uu qaadanayo ay yihiin kuwo sax ah oo cadaalad ku dhisan. Maahmaahda "Guddi raagtay ama hal meesha ku jira ayey ka saaraysaa ama hal aan ku jirrin ayey soo gelinaysaa" waxay tilmaamaysaa muhiimadda ay leedahay in go'aanada si degdeg ah oo xikmad leh loo gaaro, si aan loo dhibin dadka ama aan loo abuurin dhibaatooyin cusub. Odayaasha dhaqanka Soomaaliyeed, sida Faarax Sanweyne, waxay caan ku ahaayeen gar-yaqaanimada iyo aragti-dheeraanta, iyagoo tusaale u ah ninka gobta ah ee bulshada hagta.
Doorashada go'aannada saxda ah ee waafaqsan xikmadda iyo caddaaladda ayaa ah tilmaan asaasi ah oo lagu garto ninka gobta ah. Qofka noocan oo kale ah wuxuu leeyahay karti uu wax ku kala saaro, oo uu u adeego bulshada. Wuxuu u taagan yahay xaqqa iyo cadaaladda, isagoo ka fogaada qabyaaladda iyo danaha gaarka ah.
Raggu waxa u xidha ballan, haweenkana meher baa xidha, sida maahmaahdu sheegto. Tani waxay xoojinaysaa muhiimadda ballanqaadka iyo fulintiisa ee ragga. Ninka gobta ah waa mid lagu kalsoonaan karo, oo hadalkiisa iyo ballantiisa uu ku fulaa. Mas'uuliyadda ragga ma aha oo kaliya qoyska iyo qabiilka, balse waxay gaartaa bulshada guud. Waxaa laga filayaa inuu noqdo hoggaamiye, oo u shaqeeya danta guud, isagoo ka fogaanaya dhaqamada xunxun sida xanta iyo qabyaaladda, kuwaas oo dhibaato ku haya bulshada Soomaaliyeed, gaar ahaan kuwa qurbaha ku nool.
Hoos waxaad ka daawan kartaa fiidiyow muujinaya saraakiisha ciidamada Jubbaland oo la hadlaya shacabka, taasoo tusaale u ah mas'uuliyadda iyo hoggaaminta.
Saraakiisha Ciidamada Jubbaland oo la Hadlaya Shacabka: Tusaale Mas'uuliyad iyo Hoggaamin.
Ninka ragga ah oo gobta ah wuxuu difaacaa sharafta dadkiisa iyo dalkiisa. Wuxuu u istaagaa xuquuqda kuwa daciifka ah, oo ka hortagaa cadaalad darrada. Waxaa laga filayaa inuu noqdo mid aan is dhiibin, oo ku adag mawqifkiisa. Hibo Nuura, Hooyada Fanka Soomaaliyeed, waxay ku heestaa heeso wadani ah, dhiirigelin, iyo talo-siin, kuwaas oo xoojinaya muhiimadda ay leedahay in loo istaago danta guud iyo ilaalinta sharafta.
Waxaan halkan ku soo bandhigi doonnaa shax isbarbardhigaysa sifooyinka wanaagsan ee laga filayo ninka ragga ah iyo kuwa aan la rabin, si aan u fahanno farqiga u dhexeeya shakhsiyadaha kala duwan. Shaxdani waxay ku salaysan tahay qiimayaasha dhaqanka Soomaaliyeed iyo rajada bulshada.
Tilmaamaha Ninka Ragga ah ee Gobta ah | Tilmaamaha aan la rabin |
---|---|
Cadaalad, gar-qaadasho, iyo xikmad | Cadaalad darro, danaysi, iyo xigmad la'aan |
Fulinta ballanqaadyada iyo daacadnimo | Ballan-fur, been abuur, iyo kalsooni la'aan |
Difaaca sharafta iyo xaquuqda dadka daciifka ah | Daahista, cabsi, iyo xadgudubka xaquuqda |
Mas'uuliyad, hoggaamin, iyo danta guud | Dan gaar ah, iska indhatirid, iyo qabyaalad |
Is-xakamayn iyo deganaan | Cadhaysan, degdeg, iyo aan dulqaad lahayn |
Shaxdan sare waxay si kooban u muujinaysaa astaamaha lagu garto ninka ragga ah ee gobta ah marka loo eego kuwa aan la rabin, iyadoo xoojinaysa muhiimadda anshaxa iyo sharafta dhaqanka Soomaaliyeed.
Si aan si qoto dheer ugu falanqeyno astaamaha ninka gobta ah, waxaanu isticmaali doonaa radar chart oo muujinaya heerarka kala duwan ee sifooyinka muhiimka ah. Chart-kan wuxuu tilmaamayaa heerka rajada laga qabo ninka gobta ah marka la barbardhigo celceliska iyo heerka hooseeya.
Jaantuskan radar chart-ka ah wuxuu muujinayaa sifooyinka kala duwan ee ninka gobta ah ee dhaqanka Soomaaliyeed iyo sida ay isku barbardhigaan celceliska.
Jaantuskan wuxuu si muuqata u kala saarayaa sifooyinka asaasiga ah ee lagu garto ninka gobta ah, sida caddaaladda, mas'uuliyadda, deeqsinimada, geesinimada, xikmadda, iyo daacadnimada. Ninka gobta ahi wuxuu gaaraa heerarka ugu sareeya dhinacyadan, taasoo ka dhigaysa mid lagu daydo bulshada dhexdeeda.
Maahmaahda "Yeel wixii nin rag ah oo gob ah yeeli lahaa" waa udub dhexaad u ah fahamka shakhsiyadda, anshaxa, iyo mas'uuliyadda laga filayo ninka Soomaaliyeed. Waxay xambaarsan tahay casharro nololeed oo qoto dheer oo ku saabsan caddaaladda, mas'uuliyadda, iyo ilaalinta sharafta. Ficillada ku dhisan gobnimo iyo xikmad ayaa ah kuwa lagu gaaro qaddarin iyo sumcad dhab ah. Maahmaahdani waxay ina xasuusinaysaa in guusha dhabta ah ee qofku aanay ku xidhnayn oo keliya awoodda jidheed, balse ay tahay mid ku dhisan qiimayaasha ruuxiga ah iyo shakhsiyadda suuban.